Sodyum, atom numarası 11 olan ve periyodik cetvelde "Na" sembolü ile gösterilen bir alkali metal elementidir. Doğada birçok bileşiğin içinde bulunur. Su ile reaksiyona girer ve oksitlenme eğilimi yüksektir. Bu nedenle, hava ile teması engellenmelidir. Erime noktası 97.5°C'dir. Tuzun içeriğindeki en önemli elementtir ve beyaz renkli, parlak, yumuşak bir yapıya sahiptir. Sodyum, insan vücudu için de en gerekli yapı taşlarından biridir. Vücutta denge halinde bulunan bu elementin eksikliği veya fazlalığı patolojik değişikliklere yol açabilir. Eksikliğine hiponatremi, fazlalığına ise hipernatremi denir.

Hiponatremi, vücuttaki sodyum miktarının 135 mEq/L'nin altında olması durumudur. Sodyum, ekstraselüler ve intraselüler osmolariteyi belirleyen esas elektrolittir. Eksikliği durumunda hücre içi kompartmanda sıvı artışı olur ve bu artış özellikle beyin dokusunda belirgin bir şekilde izlenir. Hiponatremi, esas olarak vücuttaki suyun artmasına bağlı olarak gelişir. Kayıplar genellikle izoosmolar olduğundan, hiponatremi gelişimi daha zordur. Örneğin, ishal olan bir insanda fazla miktarda sıvı kaybı olur, ancak aynı oranda sodyum kaybı da olur. Bu nedenle hiponatremi tablosu oluşmayabilir. Tedavi sürecinde kaybedilen sıvıyı yerine koyarken sodyumu koymazsak, tedaviye sekonder hiponatremi tablosu gelişir.

Hiponatreminin asıl nedeni, böbreklerden suyun geri emilimini sağlayan ADH (Antidiüretik Hormon) hormonunun fazla salgılanmasıdır. Hiponatremi nedenlerini şu şekilde sıralayabiliriz:

Hiponatremi belirtileri şunlardır:

Eğer sıvı fazlalığına bağlı hiponatremi varsa, öncelikle sıvı alımı kısıtlanmalıdır. Diğer durumlarda ise sodyum açığı hesaplanarak yerine konulmalıdır.

Hipernatremi, serum sodyum miktarının 145 mEq/L'nin üzerinde olması durumudur. Sodyum miktarındaki artış, hücre içi kompartmandan hücre dışı kompartmana sıvı geçişine neden olur. Bu durumdan en çok etkilenen hücreler beyin hücreleridir ve beyin hücrelerinde dehidrasyon meydana gelir. Buna sekonder olarak da nörolojik defisitler oluşur.

Hipernatremi nedenlerini şu şekilde sıralayabiliriz:

Hipernatremi belirtileri şunlardır:

Hipernatremi, geri dönüşü olmayan nörolojik bozukluklara neden olabileceği için mutlaka düzeltilmesi gereken bir elektrolit bozukluğudur. Tedavi nedene yöneliktir ve altta yatan etiyolojiye göre tedavi seçenekleri belirlenir. Su eksikliği varsa, eksiklik hesaplanarak yerine konur.