Sodyum bikarbonat, çeşitli tıbbi durumların tedavisinde kullanılan bir bileşiktir. Aşağıdaki durumlarda kullanılması endikedir:

Bunun yanı sıra, kardiyopulmoner resüsitasyon esnasında ileri seviye kardiyak yaşam desteği sağlamak için de kullanılır.

Bazı entoksikasyonlarda (örneğin, metil alkol, salisilatlar, fenobarbital) ilacın böbrekte reabsorbsiyonunu düşürmek veya asidozu düzeltmek amacıyla alkalizan madde olarak kullanılır.

Önemli oranda gastrointestinal bikarbonat kayıplarının eşlik ettiği ağır diyare tedavisinde de sodyum bikarbonat kullanılmalıdır.

Hiperkalemi tedavisinde ise, potasyumun hücrelerce alınmasını teşvik etmek ve ekstrasellüler potasyum ile intrasellüler potasyum konsantrasyonu arasındaki dengeyi sağlamak amacıyla kullanılır.

Sodyum bikarbonat aşağıdaki durumlarda kontrendikedir:

Asit-baz dengesizliğini düzenlerken, doz aşımı ve bunun sonucunda oluşacak metabolik alkaloz ihtimalini minimuma indirmek için sodyum bikarbonat tekrar eden, bölünmüş dozlar halinde uygulanmalı ve hastanın asit-baz dengesi periyodik laboratuvar tayinleriyle kontrol edilmelidir.

Sodyum bikarbonatın intravenöz (i.v.) yoluyla yüksek dozda uygulanması hipokalemi ve serumdaki iyonize edilmiş kalsiyum konsantrasyonunun azalmasına yol açabilir. Potasyumun tükenmiş olması metabolik alkaloza zemin hazırlayabilir; ayrıca hissedilen hipokalsemi, pH yükseldikçe tetaniye ve korpopedal spazma sebep olabilir. Bu nedenle, önceden mevcut hipokalemi ve/veya hipokalsemi riskini en aza indirmek için tedaviye başlamadan önce veya tedavi ile eşzamanlı olarak elektrolit dengesizlikleri düzeltilmelidir.

Yeni doğan bebeklerde ve 2 yaş altındaki çocuklarda hipertonik sodyum bikarbonat solüsyonlarının hızlı (10 ml/dak) enjeksiyonu serebrospinal sıvı basıncının azalmasına ve muhtemel intrakraniyal hemorajiye sebep olabilir.

Kardiyopulmoner resüsitasyon sırasında çocuklarda sodyum bikarbonat uygulaması respiratuar asidozu kötüleştirebilir.

Resüsitasyon esnasında sodyum bikarbonat uygulanmasının ardından karbondioksitin açığa çıkacağı ve bu potansiyel asit kaynağının kesintisiz itrahını sağlamak amacıyla yeterli bir alveol ventilasyonu gerektireceği unutulmamalıdır.

İlacın hipertonik solüsyonlarının aşırı hızlı infüzyonu lokal ağrı ve venöz iritasyona neden olabilir. Uygulama hızı hasta toleransına bağlı olarak ayarlanmalı ve uygulama için geniş periferal venler tercih edilmelidir.

Hamilelik sırasında sodyum bikarbonat yalnızca kesinlikle gerekli olduğunda kullanılmalıdır.

Sodyum bikarbonatın en ciddi yan etkisi metabolik alkalozdur. Bunun dışında, hipokalemi, hipokalsemi ve hipernatremi gibi elektrolit dengesizlikleri de gözlemlenebilir.