Berilyum Türleri ve Özellikleri

Berilyum, periyodik tablonun II A grubunda yer alan ve "Be" simgesiyle gösterilen bir toprak alkali metaldir. Berilyum, özellikle metalürji, nükleer teknoloji ve uzay teknolojisinde sertleştirici olarak kullanılmaktadır. İlk olarak 1798 yılında Louis-Nicolas Vauquelin tarafından beril ve zümrüt kristalleri arasında oksit şeklinde keşfedilmiştir. 1828 yılında ise Friedrich Wöhler ve A. Bussy, baryum klorürü potasyumla indirgererek berilyumu metal halinde elde etmişlerdir.

Berilyum, çelik grisi renginde parlak bir metaldir. Metaller arasında en hafiflerden biridir ve ısıyı iyi iletir. Manyetik özelliği yoktur ve kırılgan bir yapıya sahiptir. Ayrıca metaller arasında en sertlerden biridir. Küçük atom numarası nedeniyle X ışınlarına karşı yüksek geçirgenlik gösterir. Bu sebeple röntgen tüplerinin pencerelerinin yapımında kullanılır.

Kimyasal açıdan alüminyuma benzer özellikler gösterir. Periyodik çizelgenin II A grubunda yer alır ve metallere has özelliklerin tümünü taşır. Havanın etkisine karşı oldukça dayanıklıdır ve yüzeyi parlatılmış metal parlaklığını uzun süre korur. Ancak yüksek sıcaklıklarda havada oksitlenme hızı artar ve ince toz halindeki metal parlak bir alevle yanar. Yüzeyinde ince bir oksit tabakası oluştuğundan asitlere karşı da dayanıklıdır. Berilyum tuzları sulu çözeltide hidrolizlenir ve bu nedenle çözeltileri asidik özellik gösterir. Düşük konsantrasyonlarda bile zehirli olan berilyum ve tuzları, özellikle kronik zehirlenmelere neden olabilir.

Berilyum doğada yalnızca bileşikleri halinde bulunur. Yerkabuğunda bulunma oranının %0.001 olduğu tahmin edilmektedir. Berilyum içeren yaklaşık 30 mineral saptanmış olup, bunlar arasında en önemlileri beril, krizoberil ve fenakittir. Beril, çeşitli metal oksitlerle renklenerek akuamarin ve zümrüt gibi değerli taşları oluşturur. Berilyumun ekonomik olarak elde edilmesinde ise en önemli mineral berildir.

Berilyum, jiroskop yapımı, bilgisayar parçaları ve uzay teknolojisi gibi özel alanlarda kullanılır. Ayrıca seramik eşya, floresan tüpler, özel tip camlar ve nükleer reaktörlerde de kullanımı yaygındır.

Saf berilyum, laboratuvar ortamında elde edilmez. Doğada bulunan berilyum, erimiş BeCl2 ve NaCl elektroliziyle ya da berilyum florürün 1300 derece sıcaklıkta magnezyumla indirgenmesi ile elde edilir.

Berilyum, birçok alaşımın bileşimine girer ve sertlik kazandırır. Berilyum-bakır alaşımları yumuşak ve esnektir ve 300°C'de ısıtıldıklarında yeniden sertleşirler. Bu özellikleri nedeniyle dayanıklılık ve esneklik gerektiren makine parçalarının yapımında kullanılırlar. Berilyum-nikel alaşımları, ısıtıldıklarında büyük oranda esneklik ve sertlik kazandıklarından yüksek sıcaklıkta çalışacak makine parçalarının yapımında kullanılırlar. Berilyum-demir alaşımları da benzer nitelikler gösterir. Berilyum-alüminyum alaşımları ise yüksek dayanıklılıkları nedeniyle uçak, füze ve uzay araçlarının yapımında tercih edilir.